Jesień w polskim systemie edukacji jawi się jako wielki eksperyment na zmęczonym organizmie. Nauczycielki i nauczyciele, którzy nie przepracowali jeszcze strajkowego kryzysu, po kolejnym, trudnym roku szkolnym, wracają do pracy pełni obaw o siebie, swoich bliskich oraz dzieci i młodych ludzi. Doświadczenia, które przyniosą uczennice i uczniowie w swoich szkolnych plecakach są wielką niewiadomą. Pierwsze badania na temat wpływu pandemii na dzieci i młodych pokazują, że wracają do szkoły stęsknieni, ale w gorszej kondycji psychofizycznej, z nowymi przeżyciami, doświadczeniami i refleksjami. Warto wykorzystać ten moment: pytać, uważnie obserwować, diagnozować, reagować i wspierać. W uważności i budowaniu relacji nie pomogą nam odgórne wytyczne.
“W polskiej szkole zakotłowało się i zawrzało. Zmiany w systemie awansu zawodowego nauczyciela, ocenie jego pracy, wizja kumulacji roczników, zarobki znacząco odbiegające od średniej krajowej przy wprowadzonej w błyskawicznym tempie reformie edukacji przelały czarę goryczy. Nauczyciele i nauczycielki postanowili zawalczyć o prestiż zawodu. Zgodnie z ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych związki zawodowe mogły rozpocząć strajk w celu uzyskania podwyżki płac. Co ważne, nauczyciele nie chcieli jednak strajkować jedynie z powodu niskich zarobków. Problemów, które doprowadziły do najpoważniejszego kryzysu oświaty w Polsce, było przecież znacznie więcej. I zaczęły się dużo wcześniej.” – pisała Agnieszka Jankowiak – Maik w Czasie Kultury (Nr 1/2020 1 (204) rok XXXV, ISSN 0867-2148, INDEX 354627).
CZYTAJ WIĘCEJ
Tymczasem rok 2020 przyniósł konieczność błyskawicznej zmiany warsztatu i metod pracy w obliczu pandemii. Nauczycielki i nauczyciele w sytuacji wielkiego zaskoczenia, nie pierwszy raz musieli poradzić sobie zupełnie sami. Lęk o zdrowie własne, potrzeba zabezpieczenia bliskich, konsekwencje długotrwałej izolacji, praca zdalna bez narzędzi – to wszystko nie wpływa pozytywnie na kondycję psychiczną nauczycielek i nauczycieli, a przed nami kolejne trudne zadania – adaptacja do codzienności szkolnej w specyficznych warunkach, po półrocznej przerwie, w tym wprowadzenie debiutujących w szkołach pierwszaków oraz przygotowanie się razem z uczniami i uczennicami na możliwość elastycznego przechodzenia na edukację zdalną.
Więcej na temat kryzysu w oświacie:
NAJWIĘKSZY KRYZYS W OŚWIACIE W POLSCE OD KUCHNI – RELACJA
Politycy zarządzili lockdown. My musimy młodym ludziom pomóc żyć w miarę normalnie.
Jak wynika z różnych badań, wraz z izolacją i zamknięciem placówek oświatowych, egzaminacyjnymi turbulencjami i ciągłym wzrostem zachorowań, latem dobrostan wszystkich aktorów edukacyjnego procesu znacznie się pogorszył.
Nauczycielki i nauczyciele, mobilizując różne własne zasoby starali się na swoje sto procent udźwignęli przejście na system edukacji zdalnej. Bez wsparcia technicznego, merytorycznego, metodycznego, po latach funkcjonowania niewydolnego systemu awansu zawodowego, który wymuszał dokształcanie w kierunkach, które nie gwarantowały oczekiwanych teraz kompetencji . Zabrakło jednolitych platform edukacyjnych przygotowanych na poziomie centralnym, dostępu do baz wartościowych e-materiałów i e-bibliotek, wsparcia technicznego, elastycznego prawa i zagwarantowania większej autonomii dyrektorom szkół. Z pandemią nie poradzili sobie także operatorzy dzienników elektronicznych oraz rynek wydawniczy, czy ośrodki doskonalenia nauczycieli.
- * Prawie 60% rodziców ocenia co najmniej dobrze przygotowanie nauczycieli i szkół do prowadzenia zdalnej edukacji.
- * 45% nauczycieli czuje się przygotowanych w stopniu małym i umiarkowanym do prowadzenia zajęć w sposób zdalny.
- * Nauczyciele najczęściej pracują metodami podającymi (wyświetlanie filmu, prezentacji, publikowanie treści), zdecydowanie rzadziej korzystają z metod aktywizujących (quizy, dzielenie na grupy i wspólna praca online).
- * Połowa badanych uczniów ocenia lekcje prowadzone zdalnie jako mniej atrakcyjne niż przed pandemią.
CZYTAJ RAPORT
Problemom przyglądało się także Centrum Edukacji Obywatelskiej w swoim badaniu Edukacja zdalna w czasie pandemii. Wnioski z badań wpisują się w ogólny obraz kondycji nauczycielek i nauczycieli. W okresie pandemii doświadczyli wielkiej zmiany, lecz równocześnie zostali poddani ogromnejpresji, przy relatywnie niskim wsparciu.
CZYTAJ WIĘCEJ
Edukacja zdalna w czasie pandemii. Raport z badań.
Równolegle badania prowadzone przez prof. Barbarę Jankowiak oraz prof. Sylwię Jaskulską z Wydziału Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, potwierdziły, że badani mają poczucie, iż wachlarz ich kompetencji zawodowych zwiększa się, wyrazili oni chęć wykorzystania nabytych umiejętności w przyszłości. Na drugim biegunie, wsparcie nauczycieli i nauczycielek ze strony osób i instytucji odpowiedzialnych za jakość systemu edukacji jest jednym z gorzej wypadających w badaniu elementów obrazu szkoły w czasie kształcenia na odległość.Ten aspekt był także bardzo widoczny w badaniu Nauczycielskie Obawy. Raport Ja, Nauczyciel
CZYTAJ WIĘCEJ
Okazuje się, że łatwiej realizować podstawę programową niż zadania wychowawcze, a szczególnie opiekuńcze. Nauczycielki i nauczyciele dostrzegają pogłębianie się różnic między uczniami, doskwiera im brak wsparcia dyrekcji szkół.
Kształcenie w Polsce w czasie pandemii COVID-19
CZYTAJ WIĘCEJ
Szkoła nieszczęścia
Środowisko nauczycielskie solidnie przepracowało okres pandemii i sporo w jej trakcie przeszło. Podobnie, jak poprzedniej, strajkowej wiosny 2019 roku:
“Jeszcze przed rozpoczęciem strajku nauczyciele skupieni w internetowej grupie „Ja, Nauczyciel” oraz „Protest z Wykrzyknikiem” postanowili wykorzystać zainteresowanie społeczne tematyką edukacji. We współpracy z Pracownią Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” przygotowali koncepcję Narady Obywatelskiej o Edukacji NOoE.
„Kształt edukacji jest formą umowy społecznej, która angażuje wiele środowisk i powinna być wypracowywana razem z nimi” [Kozińska] – mówił jeden z liderów Narady, Marcin Korczyc. Projekt okazał się największymi konsultacjami społecznymi w Polsce. Nauczyciele udowodnili, że w strajku nie chodzi o wyższe płace, ale o systemową zmianę. Wskazali bolączki i zaproponowali rozwiązania. Do rozmów metodą world cafe zaproszono rodziców, uczniów, nauczycieli, samorządowców, działaczy społecznych i wszystkich, którym na sercu leży dobro edukacji. Zgłoszono 150 narad w całej Polsce. Szacuje się, iż wzięło w nich udział blisko 45 tysięcy ludzi” – Agnieszka Jankowiak – Maik, Czas Kultury ( Nr 1/2020 1 (204) rok XXXV, ISSN 0867-2148, INDEX 354627 ).
Raport z największych konsultacji na temat edukacji w Polsce po 1989 roku ukazał nie tylko w jaki sposób o szkole myślą najważniejsi partnerzy procesu: uczennice i uczniowie, rodzice, nauczycielki i nauczyciele. Dla wielu środowisk zaangażowanych w organizację narad i ostateczne opracowanie i promowanie Raportu, proces organizacji narad, doświadczenie wspólnej rozmowy na najpilniejsze, oświatowe tematy, stało się tak dojmujące i twórcze, że sam format NOoE okazał się dla polskiej edukacji ogromną szansą i impulsem.
RAPORT NOoE – CZYTAJ WIĘCEJ
Nieszczęście polega na tym, że Raport NOoE, który opisuje rzeczywistość szkolną w pigułce, nie doczekał się szerszej refleksji, mimo starań autorów. Tymczasem zarówno na poziomie diagnozy, jak i opisu, kolejne badania domykają obraz szkoły zmęczonych, nieszczęśliwych ludzi, którzy kolejny raz, pozostawieni sami sobie, powinni wykonać zadanie zgodnie z życzeniem centrali.
Podobny los spotkał 21 postulatów Ja, Nauczyciel, które środowisko skupione wokół ruchu Ja, Nauczyciel. Tymczasem na bazie setek postów i tysięcy komentarzy w grupie Ja, Nauczyciel w marcu 2019 roku opracowano zestaw 20 postulatów, które zdaniem ruchu Ja, Nauczyciel należy wprowadzić do polskiego systemu edukacji w najbliższych latach. W trakcie Narad Obywatelskich o Edukacji NOoE uczestników proszono o ustosunkowanie się do tych propozycji.
CRÈME DE LA CRÈME
“Najważniejszym skutkiem akcji strajkowej okazał się fakt, że edukacja do dziś stanowi istotny przedmiot debaty publicznej. Już blisko dziesięć miesięcy jest obecna w mediach, powracają tematy wynagrodzeń i warunków pracy nauczycieli, powstają liczne formalne i nieformalne inicjatywy nauczycielskie. Wiele wydarzeń, pozornie niezwiązanych z edukacją, zostało jej poświęconych. Drugie śniadanie mistrzów Marcina Mellera w całości poświęcono edukacji kilka razy. Powstawały reportaże, artykuły, które wpłynęły na świadomość opinii publicznej. Pierwszy dzień prestiżowego Malta Festival 2019 również w całości poświęcony został edukacji. Przeprowadzono wówczas największą Naradę Obywatelską o Edukacji w Polsce, zamykając tym samym długi proces konsultacji społecznych. Panel dyskusyjny „Ostatni dzwonek” przyciągnął sporą, mocno zaangażowaną publiczność. Do dyskusji zasiedli: Krystyna Starczewska, Małgorzata Dziewulska, Laura Paluszkiewicz, prof. Krzysztof Podemski, dyrektor Michał Merczyński, nauczycielka Anna Schmidt-Fic, Agnieszka Jankowiak-Maik i uczniowie z Piramidy Wiedzy. W czasie Pol’n’rock Festival Iustitia Polska zainicjowała warsztaty „Najlepsza lekcja WOS-u”z udziałem nauczycieli (Przemek Staroń, Agnieszka Jankowiak-Maik) i społeczników (Franek Sterczewski, Marcelina Rosińska). Edukacja wracała w czasie Kongresu Kobiet.
Pytania o edukację padały w czasie przedwyborczym. Inicjatywy nauczycielskie wywoływały polityków w ramach akcji „Politycy do tablicy” („Ja, Nauczyciel”) oraz „Politycy pod lupą nauczycieli” („Protest z Wykrzyknikiem”). Nauczyciele i nauczycielki zmusili polityków do rozmowy o edukacji. (…) Nauczyciele zostali zaproszeni do Kwadratowego Stołu organizowanego przez Związek Miast Polskich. Masowo powstają organizacje i stowarzyszenia zrzeszające nauczycieli. To jest ruch, którego nie da się już zatrzymać. Dziś w przestrzeni publicznej politycy wszystkich ugrupowań rozmawiają o edukacji. Może więc jednak nauczyciele wygrali?” – Agnieszka Jankowiak – Maik, Czas Kultury ( Nr 1/2020 1 (204) rok XXXV, ISSN 0867-2148, INDEX 354627 ).
#SzczęśliwaSzkoła
Ostatnie lata wyraźnie partycypacji w edukacji nie służą. Nauczycielki i nauczyciele doświadczyli w ubiegłym roku, że ich troska o jakość edukacji wypowiedziana jest w decyzyjną pustkę. Nowy rok szkolny przyniósł nieoczekiwane wyzwania. Przejście na nauczanie zdalne zapewniło wielką karierę pojęciu “hybrydowa szkoła”, ale i pozwoliło na wzbogacenie warsztatu pracy wielu nauczycielek i nauczycieli. Niezależnie od trudności i ograniczeń, w Rok Szkolny 2020/2021, środowisko wchodzi z zupełnie innym katalogiem pytań i wątpliwości. Zrozumieliśmy i odważniej artykułujemy, że zarządzanie tak złożonym procesem, jakim jest edukacja poprzez kolejne procedury i wytyczne nie przyniesie nam szczęścia w szkole. Pełni obaw, ale i z odwagą wróciliśmy do pracy z uczniami rozumiejąc bardziej, niż politycy, na czym musimy się oprzeć, co budować i na czym koncentrować. Szczęśliwa szkoła to szkoła dobrych relacji, a nie programowych podstaw. Taką szkołę chcemy budować – szkołę szczęśliwych ludzi. Warto, aby świat polityki wreszcie nas usłyszał.
Absolwent filozofii na UAM w Poznaniu, dziennikarz, menadżer oświaty, wykładowca, nauczyciel historii, języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, wychowawca, tutor, trener, działacz NGO, jeden z liderów ruchu Ja Nauczyciel, współtwórca i jeden z liderów NOoE – Obywatelskich Narad o Edukacji, absolwent XI edycji Programu Liderzy PAFW, prezes Fundacji Ja, Nauczyciel. Dumny ojciec Róży i Zuzanny.