O czytaniu wrażeniowym w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym cz.3
Szkolne i przedszkolne teksty, które czytamy z dziećmi, najczęściej weryfikują poziom zrozumienia i zapamiętania treści.
A gdyby tak zmienić punkt patrzenia i spojrzeć na proponowane teksty literackie jak na źródło wiedzy o dziecku oraz jego przeżyciach? I zamiast odpytywać, zacząć rozmawiać o tym, co dziecko wyczytało z danego utworu.
Rola pytań w sprawdzeniu stopnia przeżycia i zrozumienia tekstu.
Po wysłuchaniu tekstu i spotkaniu z wierszem czy opowiadaniem, następuje zazwyczaj seria pytań, które nauczyciel kieruje w stronę swym małych słuchaczy. Dobrze jest zacząć tę swoista rozmowę od pytań otwartych, w których daje się dziecku możliwość opowiedzenia
o swoich odczuciach, preferencjach i wyborach. Zamiast zamkniętego pytania: „Kto jest głównym bohaterem utworu?” warto zapytać: „Co ta historia Tobie opowiedziała? Co w niej usłyszałeś? Co był dla Ciebie ważne? Czy było coś co Cię zaskoczyło? Zdziwiło? Przeraziło?” Pytania otwarte dają nauczycielowi wiedzę o dziecku. Pytania zamknięte dostarczają jedynie wiedzy o tekście literackim.
Warto przy zadaniu pytań uwzględnić wszystkie kanały jakimi płyną do mózgu informacje ze świata? Czym pachniała ta historia? Jak smakował ten wiersz? Gdybyś miał dotknąć tego wiersza, to jaki by był- szorstki? Gładki? Lepki? Przyjemny? Podczas zadawania takich abstrakcyjnych pytań, jak „smak wiersza” można posiłkować się konkretami. Oto przed dziećmi na stolikach znajdują się talerze z warzywami i owocami, orzeszki, rozmaite płatki śniadaniowe. Dzieci układają na swoich małych talerzach wybrane produkty, które według nich obrazują „smaki” usłyszanej historii, a następnie je zjadają. Z kolei, gdy mówią o swoich doznaniach dotykowych mogą wykonać dywanik, makietę, pudełko, lub kostkę sensoryczną, przyklejając rozmaite faktury, takie, jak folia bąbelkowa, papier ścierny, drewno – patyczki po lodach, papier karbowany, papier czerpany, etc.
Rola rekwizytów w budowaniu atmosfery czytania
Szorstki patyk, gładki kamyk, gładka folia, szeleszcząca kartka, przyjemnie miłe lub nieprzyjemnie delikatne piórko…, przedmioty , które znajdują się w życiu codziennym na wyciągnięcie ręki mogą stać się ciekawym rekwizytem, potęgującym doznania zmysłowe, szczególnie w sferze dotyku. Słuchanie czytanego tekstu można wzmocnić o dodatkowe wrażenia, np. przygotowując dla każdego dziecka jeden rekwizyt, który w trakcie spotkania z książką będzie zmieniał swe przeznaczenie i za sprawą wyobraźni stanie się skarbem, instrumentem muzycznym na którym można wystukać rytm, schronieniem a nawet
Zwykły papier, kartka, czasami kolorowa, czasami po prostu biała, może zmienić się w trakcie czytania w lunetę – wystarczy zwinąć ją w rulon, może być parasolem, wystarczy rozwiesić kartkę na d głową, może też być mostem, wystarczy położyć ja na ziemie i połączyć z innymi kartkami. Papier łatwo się gniecie, drze, łatwo wyciąć z niego kształty, czasami nietypowe, przypadkowe, czasami precyzyjne, przemyślane. Papier wydaje dźwięki, szeleści, szumi, ale potrafi też jęczeć i stękać, bo wyobraźnia wyczarować może wszystko. Im prostszy rekwizyt, tym więcej możliwości puszczania fantazji z więzów stereotypów, schematów
i zastanych algorytmów. Jedna kartka dla dziecka z nadreaktywnością układu nerwowego będzie bodźcem do wyciszenia – kartkę można miarowo i rytmicznie zgniatać, a następnie ją rozprostowywać, masować, delikatnie miażdżyć i na nowo doprowadzać do pierwotnego kształtu prostokąta. Dla innego dziecka, z podreaktywnym typem generowania impulsów nerwowych, papier stanie się pretekstem do ożywiania i pobudzania- kartkę można miąć, wydzierać z niej paski i nieokreślone kształty, robić to dynamicznie, żywiołowo, rytmicznie.
Przedłużenie kontaktu dziecka z książką w zabawach tematycznych, grach planszowych, krótkich formach literackich.
Po skończonej sesji czytania rozpoczyna się dalszy ciąg uczty literackiej. Teraz dowodzenie przejmują dzieci i wyznaczają te obszary aktywności, w których chciałyby kontynuować swoje spotkanie z książką. Najprościej i najpowszechniej jest zaprosić dzieci do wyrażenia swych ekspresji w formie malarskiej. Innym działaniem może być teatrzyk kukiełkowy, zabawa tematyczna w coś lub w kogoś, a związana z fabułą. Ciekawymi formami są gry planszowe oraz stacje zadaniowe, w których dzieci rozwiązują rozmaite zadania, związekz treścią tekstu literackiego.
Dzięki czytaniu wrażeniowemu możemy pokazać dzieciom jak fascynujący jest świat zamknięty w książkach, w tekstach literackich i obrazach- ilustracjach.
Małgorzata Swędrowska
Pedagożka, przyjaciółka dzieci i książek, twórczyni koncepcji czytania wrażeniowego, wykłada na UAM Poznań, wymyśla książki dla dzieci, publikuje dla nauczycieli, bibliotekarzy i rodziców.