Sokrates uważał, że zadawanie pytań jest najlepszą droga do poznania prawdy. Zachęcał, więc swych uczniów do samodzielnego myślenia i snucia refleksji. Celem stawianych przez niego pytań było postawienie swojego rozmówcy w sytuacji, gdy musiał on zrezygnować z automatycznych reakcji i odpowiedzi, z których korzystał, opierając się na uprzedzeniach, niesprawdzonych przekonaniach, założeniach w codziennym życiu: oceniania, błędnego wnioskowania, atakowania.

Nic też dziwnego, że to właśnie do nauczyciela Platona została przypisana opowieść  o trzech sitach [1]. Taki pedagogiczny model myślenia krytycznego kładzie nacisk nie tylko na przekazanie podstawowych umiejętności intelektualnych jak interpretacja czy analiza, ale też na kształtowanie w uczniu/uczennicy postaw, takich jak uczciwość, otwartość czy odwaga intelektualna.

 

Takie filtry są nam potrzebne również współcześnie, gdyż coraz więcej młodych osób ma problem z krytycznym myśleniem i odpornością na dezinformację. Czy kogoś, kto codziennie narażany jest na nieustanny przepływ wiadomości może to jeszcze zaskakiwać? Przyzwyczajamy się do obecności zalewających nas szokujących nagłówków newsów, które nie zawsze niosą treść zawartą w tytule, otacza nas kłamstwo, pół-prawdy, sensacje, nie zawsze sprawdzone. Ale też nabieramy przekonania, że nadal potrafimy odróżnić prawdę od kłamstwa.

W połowie roku Purpose, we współpracy z Akademią Fact-checkingu i badaczką Katarzyną Dębską, przeprowadzili badania wśród nauczycieli/ek  liceów i techników  dotyczące sposobów weryfikowania informacji przez nastolatki, poziomu i przyczyn dezinformacji wśród młodzieży, a także metod pracy z uczniami w tym obszarze. Badani stwierdzili, że w polskim systemie szkolnictwa brakuje edukacji na temat dezinformacji. Jednocześnie grono pedagogiczne uważa, że umiejętności sprawdzania faktów i rozpoznawania dezinformacji są kluczową kompetencją przyszłości i prawdziwym celem edukacji. Nauczycielki/le zgodnie twierdzą, że każdy przedmiot szkolny powinien zawierać w sobie elementy wzmacniające uczniów/uczennice w tym obszarze.

 

 

Niezwykle ważnym i skutecznym narzędziem służącym odróżnianiu faktów od opinii, prawdy od manipulacji  jest myślenie krytyczne. Traktowane jako główny cel edukacyjny może być przeciwstawiane biernemu przyswajaniu i przechowywaniu informacji. Dzięki temu istnieje możliwość zmiany tradycyjnej relacji nauczyciel/ka – uczeń/uczennica. Osoba ucząca, podobnie jak starożytny filozof, ma szansę inspirować do myślenia, natomiast uczeń/uczennica, na którego/którą przeniesiona zostaje odpowiedzialność za proces uczenia się staje się aktywnym/ą uczestnikiem/uczestniczką zajęć. Pomagają w tym ćwiczenia np. „Widzę/Myślę/Zastanawiam się”. Jest to aktywność, którą można wykorzystać przy analizie tekstów kultury, dzięki niej uczeń nie tylko analizuje i tworzy hipotezy, logiczne powiązania, ale uczy się też oceniać i  przetwarzać informacje czy kwestionować oczywistości, wzbogacając wiedzę w oparciu o własne spostrzeżenia. Do ewaluacji zajęć może być przydatna też “drabina metapoznania” – strategia, która uświadamia uczniom proces edukacji i odpowiedzialność za niego.  W tym przypadku uczeń/uczennica pod koniec zajęć odpowiada na pytania:

  1. Czego się nauczyłam/-em?
  2. Jak się nauczyłam/-em?
  3. Po co się nauczyłam/-em?
  4. W jakiej sytuacji mogę to wykorzystać?

Nawet takie krótkie powtarzane ćwiczenia mają znaczenie. Myślenie krytyczne powinno być rozwijane i stymulowane na wszystkich etapach edukacji, ponieważ stanowi postawę umożliwiającą rozwiązywanie problemów w przemyślany sposób, dokonywanie świadomych wyborów oraz umiejętność rozpoznawania manipulacji.

Nauczyciele i nauczycielki na własnej skórze odczuwają jak szkodliwa może być dezinformacja i jako odpowiedzialnym dorosłym zależy im na tym, by młodzi nauczyli się ją rozpoznawać. Potrzebują do tego jednak dostępu do dobrych i aktualnych materiałów edukacyjnych, pozwalających poruszać tak trudne tematy. Z myślą o nich eksperci trzech organizacji społecznych: Akademii Fact-checkingu przy Stowarzyszeniu Demagog, Fundacji Ja, Nauczyciel oraz Polskiego Towarzystwa Edukacji Medialnej w ramach kampanii Krytyczne myślenie w pigułce przygotowali bazę wiedzy oraz gotowych zajęć w formie krótkich dodatków do lekcji na temat dezinformacji.

W folderze https://bit.ly/DodatkiDoPodstawyProgramowej nauczyciele/nauczycielki znajdą krótkie dodatki do lekcji prowadzonych w ramach 6 przedmiotów (język polski, język angielski, biologia, geografia, WOS i historia), dzięki którym podczas zajęć będą mogli poruszyć temat dezinformacji. Gotowym planom 5-, 10- i 15-minutowych scenariuszy towarzyszy obszerna baza gotowych materiałów edukacyjnych (szkoleń, kursów, e-booków, filmów edukacyjnych).

Baza Krytyczne myślenie w pigułce dostępna jest w otwartym dostępie na stronie:

https://bit.ly/KrytyczneMyslenie 

Partnerzy kampanii

Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej powstało w 2012 roku, a jego celem jest popularyzowanie wiedzy o mediach i edukacji medialnej poprzez integrację środowiska badaczy i praktyków edukacji medialnej; współpracę z instytucjami systemu edukacji oraz kultury, działalność wydawniczą oraz organizowanie spotkań naukowych, seminariów, kongresów, warsztatów.

Akademia Fact-checkingu to projekt edukacyjny Stowarzyszenia Demagog skierowany do uczniów i studentów, nauczycieli i edukatorów, seniorów, a także organizacji pozarządowych i biznesu. Wykorzystując wieloletnie doświadczenie w fact-checkingu, eksperci stowarzyszenia prowadzą warsztaty i webinaria, w trakcie których wyjaśniają, w jaki sposób wyszukiwać i weryfikować informacje, oceniać wiarygodność źródeł, korzystać z użytecznych narzędzi online oraz jak walczyć z fake newsami.

Fundacja Ja, Nauczyciel to formalny reprezentant oddolnego  ruchu skupiającego ponad 64 tysiące nauczycieli i nauczycielek w całej Polsce, którego misją jest tworzenie przestrzeni dla osób profesjonalnie zajmujących się edukacją oraz przyjaciół wspierających zmiany w edukacji. Ja, Nauczyciel podejmuje dyskusje na temat zmian w systemie edukacji oraz wzajemnego wspierania się, inspirowania promowania i sieciowania.

Inicjatorem akcji jest Purpose, agencja kreatywna i inkubator ruchów społecznych.

Przypisy:

[1] opowieść pochodzi ze zbioru „Bajki filozoficzne” Michela Piquemala,  w której każdy komunikat należy przesiać przez sita: dobra, pożyteczności i prawdy.

Dodaj komentarz

Verified by MonsterInsights