Małkowska Olga, pseudonim: Gaździna – (1888 – 1979) z Drahonowskich, wybitna działaczka i instruktorka harcerska, nauczycielka i wychowawczyni, twórczyni „Dworku Cisowego”, Harcmistrzyni Rzeczypospolitej (ten stopień w okresie międzywojennym otrzymały tylko 4 kobiety) . Promotorka wszechstronnej edukacji, aktywności obywatelskiej oraz skautingu/harcerstwa dziewcząt.
Fotografia wykorzystana w grafice: Olga Małkowska – członkini Związku Harcerstwa Polskiego, przedstawicielka polskich harcerek podczas VII Światowej Konferencji Skautek na Buczu, 1932. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, https://audiovis.nac.gov.pl/obraz
Studiowała w Uniwersytecie Lwowskim biologię, której nie ukończyła. Skończyła za to Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego, którego dyplom umożliwiał nauczanie muzyki. W okresie studenckim działała w kółkach samokształceniowych i zajęciach sportowych (Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”), w towarzystwie abstynenckim „Eleusis” oraz w wojskowym „Zarzewiu”. Wraz z przyszłym mężem Andrzejem Małkowskim, współorganizowała pierwszy kurs skautowy na ziemiach polskich w 1911 roku. Została także pierwszą drużynową pierwszej dziewczęcej drużyny skautowej (III Lwowska Drużyna Skautowa im. płk Emilii Plater), która jako pierwsza zaczęła używać hasła „Czuwaj”. Była także współautorką hymnu ZHP, „Wszystko, co nasze…”.
Fot. Olga Małkowska (stoi czwarta od lewej) z drużyną harcerek (lata 30. XX wieku). Źródło: Wikipedia
Przed I wojną światową kierowała także zakopiańskim harcerstwem. Na wojennej emigracji w Stanach Zjednoczonych urodziła syna Lutyka Andrzeja.
Fot. Olga Małkowska z synem Lutykiem, początek lat dwudziestych XX wieku.
Źródło: https://docplayer.pl
Po zakończeniu I wojny światowej, już po śmierci Andrzeja, pracowała w Anglii jako nauczycielka jednocześnie angażując się w prace międzynarodowego ruchu skautowego. W 1921 roku wróciła do Polski i podjęła pracę jako nauczycielka.
Fot. Olga Małkowska w mundurze instruktorskim podczas VII Światowej Konferencji Skautek na Buczu, 1932 r. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, https://audiovis.nac.gov.pl/obraz
W 1925 roku z pomocą przyjaciół w Sromowcach Wyżnych koło Czorsztyna stworzyła „Dworek Cisowy”, który stał się nie tylko eksperymentalną szkołą i pensjonatem dla dzieci chorych i zagrożonych wykluczeniem, ale także Szkołą Instruktorską dla harcerek. W kolejnych latach powstały kolejne domy – bazy: qw 1927 roku powstało Orle Gniazdo a dwa lata później Watra. Wszystkie dom stoją do dziś.
Fot. Dworek Cisowy, fotografia niedatowana, prawdopodobnie II połowa XX wieku
Źródło: http://czuwaj.kochamjp.pl/historia-harcerstwa/harcerstwo-w-polsce/1918-1938/cisowy-dworek
Przez cały okres międzywojenny reprezentowała polski żeński skauting na arenie międzynarodowej. Po 1939 roku przebywała na emigracji w Anglii, gdzie zajęła się organizowaniem opieki dla polskich sierot. W 1943 roku została przewodniczącą Naczelnego Komitetu Harcerskiego, który pełnił w czasie wojny obowiązki emigracyjnych władz harcerskich. W Anglii przebywała aż do 1961 roku, gdzie prowadziła Dom Polskiego Dziecka w Devonie. Następnie powróciła do Polski i zamieszkała w Zakopanem. Zmarła w nocy z 15 na 16 stycznia 1979 roku, dokładnie w sześćdziesiątą rocznicę śmierci Andrzeja. Została pochowana w stolicy polskich Tatr.
Fot. Olga Małkowska jako „Gaździna”.
Źródło: http://czuwaj.kochamjp.pl/historia-harcerstwa/biografie/olga-malkowska-drahanowska
Syn Lutyk o matce twierdził, że: „Matka była stuprocentową feministką. Zawsze twierdziła, że światem powinny rządzić kobiety. (…) Matka była strasznie uparta i miała bardzo silna wolę, potrafiła wpłynąć na ludzi…” (1) .
Wywiad z wnuczką Olgi Małkowskiej, Krystyną Małkowską – Żaba
Odznaczenia i nagrody przyznane Oldze Małkowskiej:
- Krzyż Oficerski i Krzyż Kawalerski (1928) Order Polonia Restituta, Krzyż Niepodległości
- Srebrny Krzyż Zasługi (1928)
- Medal 10-lecia Odzyskania Niepodległości (1928)
- Odznaka Wdzięczności Światowej Organizacji Skautek• Harcerska Odznaka Wdzięczności (1921)
- Honorowy Krzyż Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość (1938)
- Odznaka 50-lecia ZHP poza Granicami Kraju (1961)
- Angielski skautowy Brązowy Krzyż Zasługi (1939)
Dr hab. prof. UAM Edyta Głowacka Sobiech
Przypisy:
- E. Głowacka – Sobiech, Twórcy polskiego skautingu – Olga i Andrzej Małkowscy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2003, ss. 284.
Dr hab. prof. UAM Edyta Głowacka Sobiech – pedagożka, nauczycielka, historyczka i romanistka pracująca w Zakładzie Historii Wychowania WSE UAM. Badaczka historii kobiet i historii wykluczonych. Wykłada między innymi historię wychowania i pedagogiki specjalnej oraz historię kształcenia specjalnego. Autorka książki: Twórcy polskiego skautingu – Olga i Andrzej Małkowscy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2003.
Bibliografia:
- Druhna Oleńka: zapiski. zebrali i opracowali Olga Broniewska, Grażyna Broniewska, Jacek Broniewski. Naczelnictwo ZHR, Warszawa 2000.
- Barbara Wachowicz, Druhno Oleńko! Druhu Andrzeju!, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 1995.
- Anna Zawadzka, Gawędy o tych, które przewodziły. Cz. I: Olga Małkowska, Jadwiga Falkowska, Józefina Łapińska, Jadwiga Zwolakowska. Harcerskie Biuro Wydawnicze „Horyzonty”, Warszawa 2001.
- Edyta Głowacka –Sobiech, Twórcy polskiego skautingu – Olga i Andrzej Małkowscy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2003.
- Zofia Florczak, Anna Krassowska-Olszańska, Olga Małkowska. Życie i działalność, Wydawnictwo Trifolium, Warszawa 1998.
