W ważnych dla siebie chwilach dzieci oczekują od dorosłych, rodziców, nauczycieli pełnego skupienia uwagi i zaangażowania. Kiedy indziej z kolei pragną być pozostawione same sobie lub wybierają grono swoich rówieśników. Żyjąc w kulturze konsumpcjonizmu, w spirali działania, pod presją czasu tak łatwo jest przeoczyć sygnały, kiedy właśnie jest TA chwila.
Wiele chwil mija niezauważonych i niedocenianych. Powinniśmy podjąć wysiłek, by je dostrzec i zatrzymać w świadomości. Musimy ciągle nad tym pracować, ponieważ umysł jest pochłonięty tak wielką liczbą spraw, że może z łatwością przeoczyć chwile spełnienia.
Jon Kabat-Zinn
Świętując szczególne dni w kalendarzu jak urodziny, Dzień Dziecka, Boże Narodzenie czy Wielkanoc często szukamy zewnętrznych atrakcji dla dzieci o wartości nominalnej jednocześnie zapominając o naszym wewnętrznym zasobie, który stanowi wartość samą w sobie, wręcz bezcenny dar. Nie jest to jednorazowy prezent lecz dar codzienności – wartość jakiej dzieci potrzebują nie od święta lecz każdego dnia – przez 12 miesięcy, 52 tygodnie, 365 dni w roku.
Słowo wartość oznacza coś, czemu nadajemy priorytet ze względu na jego wagę, ważność. System priorytetów z kolei nadaje charakter naszemu życiu rodzinnemu i zawodowemu. Wyrazem wartości, jakie wyznajemy są nasze zachowania w zwykłych, codziennych okolicznościach. Z kolei nasze priorytety przejawiają się w rzeczywistych czynach.
Darem jaki możemy dać dzieciom na co dzień jest nasza nieocenna życzliwa uwaga oraz pełna świadoma obecność. Tę wysokiej jakości uwagę kierowaną na chwilę bieżącą nazywamy uważnością. Jest to kompetencja, którą można rozwijać a jak wskazują badania naukowe związek pomiędzy ilością praktyki a wynoszonymi z niej korzyściami jest wprost proporcjonalny.
W ramach I etapu projektu UWAŻNA SZKOŁA, kiedy wraz z Małgorzatą Jakubczak prowadzimy autorski 8-tygodniowy trening MBTT (Mindfulness-Based Teacher Training) dedykowany dla nauczycieli na każdym poziomie edukacji podkreślamy, że takie będzie młodzieży w uważności chowanie, jakie ich nauczycieli praktykowanie.
Dzieci są sensytywne i bardzo szybko wyczuwają czy ktoś jest autentyczny i spójny w tym co mówi i robi. Z tego właśnie powodu w projekcie Polskiego Instytutu Mindfulness nauczyciele, psycholodzy i pedagodzy sami przechodzą najpierw trening rozwijania uważności jako kompetencji osobistej. Zrozumienie siebie jest kluczowe dla zrozumienia innych. Bez pierwszego nie ma drugiego.
Uważność zaczyna się od nas samych jednak jeśli nie zostanie powiązana z relacjami z innymi ludźmi i z otaczającym nas światem stracimy jej cel z pola widzenia. To relacje z innymi odzwierciedlają naszą relację z samym sobą. A jeśli nie mamy dobrego kontaktu ze sobą to nie będziemy w stanie nawiązać satysfakcjonującej relacji z innymi.
Jeśli jesteśmy uważni i skoncentrowani, zaczynamy zauważać, jak nasza uwaga „ucieka” i jest gdzieś indziej podczas komunikowania się z innymi. Zauważamy jak często w trakcie rozmowy osądzamy, oceniamy, krytykujemy, oczekujemy czegoś, planujemy co odpowiemy jeszcze zanim druga osoba skończy mówić, jak niekomfortowo jest pozostać w ciszy i po prostu słuchać gdy inni do nas mówią. Taka nieuważność bardzo negatywnie wpływa na nasze relacje z najbliższymi, współpracownikami i uczniami. Rozwijanie uważnego słuchania i mówienia jest fundamentem jakościowej komunikacji a od jakości komunikacji zależy jakość relacji jakie budujemy.
Rozwijając umiejętność bycia, zatrzymania w chwili obecnej możemy sami sobie dawać codziennie prezent – czas, uwagę, chwile samopoznania. Lepiej rozumiejąc siebie jesteśmy w stanie lepiej zrozumieć innych, skuteczniej porozumiewać się z nimi, budować głębokie relacje i więzi. Nasza przytomna obecność, pełna życzliwości uwaga i zaangażowanie są same w sobie bezkosztowym i zarazem bezcennym darem, którym możemy każdego dnia obdarować dzieci zarówno w tych ważnych dla nich chwilach jak i ot, tak po prostu – chwila po chwili.
Uważność w relacjach to antidotum na negatywne konsekwencje izolacji społecznej wywołanej pandemią a silne relacje społeczne są swego rodzaju naturalną szczepionką w dobie rosnących problemów zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.
Robert Waldinger, psychiatra, profesor na Harvard Medical School, jeden z kierowników badania nad szczęściem trwającego ponad 75 lat podkreśla – w życiu najbardziej liczą się relacje. Tylko dobre relacje czynią nas szczęśliwszymi i zdrowszymi.
Bogna Gąsiorowska
Tekst powstał przy współracy z naszym partnerem:
Wiceprezes Polskiego Instytutu Mindfulness. Certyfikowany Nauczyciel kursów MBSR | MBCL Absolwentka Psychologii Pozytywnej UW, Certyfikowany Nauczyciel Mindfulness kursów MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) i MBCL (Mindfulness-Based Compassionate Living), Wiceprezes Polskiego Instytutu Mindfulness, Certyfikowany Trener Biznesu w standardzie HRD BP i FRIS® (style myślenia i działania), prelegent na konferencjach poświęconych tematyce Happiness at Work, autorka artykułów nt. mindfulness. Partner biznesowy w obszarze przywództwa i podnoszenia efektywności w organizacjach dzięki wdrażaniu programów opartych na uważności. Jej zainteresowania koncentrują się na rozwijaniu uważnego przywództwa, budowaniu kultury organizacji uczącej się opartej na uważności i dobrostanie psychicznym pracowników.
