Ada Lovelace (matematyczka), Alice Ball (chemiczka), Cecilia Payne-Gaposchkin (astronomka i astrofizyczka), Dorothy Hodgkin (biochemiczka), Jane Goodall (prymatolożka, etolożka, antropolożka), Lise Meitner (fizyczka), Maria Göppert-Mayer (fizyczka), Maria Montessori (lekarka i pedagożka), Mary Aning (paleontolożka), Nettie Steves (genetyczka), Rosalind Franklin (chemiczka i krystalografka rentgenowska), Florence Bascom (geolożka), Maria Antonina Czaplicka (etnografka i geografka).
Czaplicka Maria Antonina (1884-1921), My Siberian year, Mills & Boon, London 1916.
Źródło https://polona.pl/item/my-siberian-year,MTMxMTI1Mg/3/#info:metadata
4%
Coś nam mówią te nazwiska i naukowe afiliacje? Coś wiemy o ich odkryciach? Dziewczęta i chłopcy chodzący do polskiej szkoły w XXII wieku o żadnej z nich nigdy nie przeczytają w szkolnych podręcznikach. Znamy tysiące przykładów kobiet które zmieniły bieg rozwoju społeczności i państw, sprawowały realną polityczną władzę, rozpoczynały i kończyły wojny, prowadziły negocjacje na najwyższych szczeblach władzy oraz dyktowały politykę, które poprzez swoje odkrycia lub społeczny aktywizm wpływała na losy świata. O większości z tych kobiet przeciętna dziewczynka chodząca do polskiej szkoły nigdy się nie dowie, ponieważ nie poświęca się im ani jednego zdania. Tylko 4% nazwanych postaci w szkolnych podręcznikach do historii to kobiety [1] [2]. 4%!!!
To trudne do zrozumienia. Bez wątpienia dorośli, którzy odpowiadają za materiały edukacyjne w Polsce, mają bardzo ważną lekcję do odrobienia. Nauczycielki i nauczyciele również – zatem: ahoj przygodo!
Co nam robi brak kobiecych modeli ról?
Brak kobiecych bohaterek w edukacyjnej narracji o świecie, którą przekazujemy w szkołach ma swoje negatywne konsekwencje. Badania dotyczące edukacji dziewcząt i ich późniejszych wyborów życiowych i karier zawodowych pokazują jasno, że liczba dziewcząt, które rozwijają swoje różnorodne talenty oraz interesują się nauką i sztuką, podwaja się, gdy mają inspirujący wzór do naśladowania.
Fascynujące i niezwykłe postacie, zarówno współcześnie żyjących kobiet, jak i bohaterek z przeszłości, mają zatem realną moc wspierania i wzmacniania współczesnych dziewczynek! To także ważny i inspirujący impuls dla chłopców, którzy mają szansę zmienić często stereotypowy sposób patrzenia na koleżanki i dorosłe kobiety.
Anna Kaszuba-Dębska, „Poczet królowych polskich”, wyd. Znak, Kraków 2018.
W polskiej rzeczywistości pilne, miłe i piątkowe uczennice, wychowane na wzorcach księżniczek Disneya (chociaż w historii nie brakuje inspirujących księżniczek i królowych z krwi i kości) trafią prędzej czy później w świat dorosłości i na rynek pracy. Większość odegra rolę partnerki, żony, matki. Do wielkiej polityki raczej nie trafią. W Polsce, podobnie jak w większości miejsc na świecie, dziewczęta i chłopcy wychowują się w świecie, w którym to, co kobiety robią i mówią, uznawane jest za mniej ważne i mniej godne szacunku, a życie publiczne, gdzie zapadają istotne dla nich i całej zbiorowości decyzje, zdominowane jest przez mężczyzn. Przesada?
W XXI wieku w środku nowoczesnej Europy na 21 osób w polskim rządzie jest jedna kobieta – ministra rodziny i polityki społecznej. Ciekawe co o tej dysproporcji myślą dziewczynki i chłopcy? Pytamy o to?
Wpływ edukacji w zakresie historii kobiet może wydawać się abstrakcyjny albo podszyty ideologią. W rzeczywistości jest odzwierciedleniem faktu, że połową świata są dziewczęta i kobiety i że miały oraz mają na wiele różnych sposobów – podobnie jak chłopcy i mężczyźni – wpływ na to jak ten świat funkcjonuje.
Niedostrzeganie tego faktu, ignorowanie lub celowe umniejszanie znaczenia kobiet, tylko dlatego, że nie dawano im prawa do formalnej edukacji jest nieracjonalne i nieuczciwe.
Tymczasem współczesne dziewczynki mogą czerpać siłę i inspirować się kobietami, nie tylko tymi które żyją i odnoszą sukcesy tu i teraz, ale także postaciami z przeszłości.
Dajmy im szanse poszukać prawdziwych bohaterek w historii świata ale też wokół siebie.
Projekt Patronki BNP Paribas właśnie do tego zaprasza. I nawet jeśli wasza szkoła nie chce zmieniać imienia – warto zrealizować w szkole działanie, którego celem jest odnalezienie i przypomnienie postaci wspaniałych kobiet z historii miejsca w którym przyszło wam żyć.
Szukając tropów
Przedstawiona na początku krótka lista naukowczyń, których praca zmieniła losy milionów ludzi i zrewolucjonizowała naszą wiedzę o świecie to wierzchołek góry lodowej. Każda miejscowość ma swoją zasłużoną dla rozwoju edukacji, nauki, kultury kobiecą postać.
Wiele z lokalnych bohaterek, które wciąż czekają na odkrycie i uznanie żyło w czasach, kiedy nawet najbardziej utalentowane kobiety z powodu krzywdzących stereotypów nie miały szans na rozwój kariery w sferze publicznej i w wielkiej polityce. Miały jednak często wystarczająco dużo siły, determinacji i odwagi, by przeciwstawić się społecznej presji realizowania „jedynie słusznej” stereotypowej ścieżki kobiecego „powołania” i na wiele sposobów zaznaczyły w świecie swoją obecność. Czas na poszukiwania i odkrycia!
To doskonały pomysł na szkolny międzygeneracyjny projekt.
Jakie ciekawe kobiece biografie tworzą miejsce, w którym mieszkasz?
Wszędzie są wskazówki. Być może warto zacząć od spisu ulic i skwerów?
Może gdzieś jest pamiątkowa tablica? Pomnik?
Pamiętnik i zdjęcia w lokalnym muzeum lub archiwum?
Rodzinna historia mówiona?
Działając w grupie – łatwiej znaleźć ślad.
Iwona Chmura-Rutkowska
[1] Chmura-Rutkowska I., Głowacka-Sobiech E., Skórzyńska I., Niegodne historii? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum, Poznań 2015.
[2]. Chmura-Rutkowska I., Duda M., Mazurek M., Sołtysiak-Łuczak A. (red.), Gender w podręcznikach. Projekt badawczy. Raport. Tom 1, Fundacja Feminoteka, Warszawa 2016.
https://feminoteka.pl/raport-gender-w-podrecznikach-tom-1-3-publikacja-do-pobrania/
Maria Antonina Czaplicka. Podróżniczka, naukowczyni, emancypantka, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, https://ethnomuseum.pl/blog/maria-antonina-czaplicka/
13 niezwykłych kobiet nauki, które zmieniły świat
https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/najbardziej-znane-kobiety-w-nauce/0t9h7l8