Choć latem dłużej trzeba czekać, aż nastaną ciemności, to najprzyjemniejszy czas, by nocą podglądać Wszechświat. Co możemy zobaczyć na niebie w czasie wakacji? I jakie opowieści snuć, patrząc w gwiazdy?
Zajrzyj do najnowszego 29. numeru magazynu „Kosmos dla dziewczynek”
Przeczytaj także: 7 podpowiedzi, jak zacząć z dzieckiem obserwować kosmos
Trójkąt letni
Nawet osoby spędzające wakacje w centrum miasta w bezchmurną noc dostrzegą na niebie trzy jasne gwiazdy, czyli tzw. Trójkąt letni. Te gwiazdy to Deneb, Altair i Wega. Nie tworzą one oddzielnego gwiazdozbioru, ale każda jest niczym jasna perła zdobiąca swoje własne „królestwo”, odpowiednio gwiazdozbiory: Łabędzia, Orła i Lutni. Ten widok, w połączeniu z odrobiną wiedzy, zmienić się może w opowieść przenikającą czas i przestrzeń.
Spójrzmy najpierw przez lustro czasu. Altair to gwiazda odległa od nas o około 17 lat świetlnych. Oznacza to, że widzimy ją taką, jaką była 17 lat temu! To nic w porównaniu z Deneb w Łabędziu, której światło wyruszyło w podróż do naszych oczu ponad 1500 lat temu! Skoro dostrzegamy gołym okiem tak odległą gwiazdę, to oznacza, że musi być niezwykle potężnym olbrzymem, który w przyszłości zostanie rozerwany na drobne kawałki w tzw. wybuchu supernowej i w ten sposób skończy swój żywot.
Przeczytaj także:
Jak odmówić dziecku kolejnego loda?
A co, jeśli spojrzymy przez lustro przestrzeni? W samym tylko gwiazdozbiorze Łabędzia zobaczymy pierwszą znalezioną przez człowieka czarną dziurę (Cygnus X-1) o masie ponad 20 mas Słońca, a także dziesiątki znanych nam planet krążących wokół innych gwiazd. Czy jest na nich życie? Kto wie? Zostawmy sobie to pytanie na nocne rozważania.
Deszcz meteorów w sierpniu
Czy życzenia wypowiadane w momencie, gdy widzimy spadającą „gwiazdę”, się spełniają? W wakacje wreszcie będzie można to sprawdzić. W połowie sierpnia czeka nas bowiem najbardziej obfity deszcz meteorów zwanych Perseidami. Pochodzą one od komety 109P/Swift-Tuttle, która odwiedza nasz Układ Słoneczny co około 133 lat. Przez kilka dni, spoglądając na niebo, dostrzeżemy kosmiczne kamienie lecące z kierunku gwiazdozbioru Perseusza w różne strony świata (stąd ich nazwa – Perseidy). Jeśli 12 sierpnia noc będzie bezchmurna, a my wybierzemy się poza miasto albo do lokalnego obserwatorium czy centrum nauki, mamy szansę zobaczyć nawet do 120 meteorów na godzinę!
Astronomiczny znak zodiaku
Lato zdominowane jest przez najważniejszy astronomiczny obiekt na naszym niebie, czyli Słońce. I choć nie należy nigdy patrzeć na nie bezpośrednio, to położenie Słońca w danym przedziale czasu może dostarczyć osobom urodzonym w wakacje wiedzy o ich astronomicznym znaku zodiaku!
Czym jest znak zodiaku? W starożytności w wielu kulturach uznawano, że znaki zodiaku to gwiazdozbiory, po których bóg Słońca poruszał się w swojej rocznej wędrówce. A osoba urodzona danego dnia mogła sprawdzić swój „znak”, szukając, na tle jakich niebiańskich gwiazd przebywał stwórca w momencie jego urodzenia. Dzisiejsza definicja znaku zodiaku oderwała się od pierwotnego znaczenia i podzieliła na astrologiczną i astronomiczną. Astronomowie sprawdzają, gdzie jest gwiazda Słońce w momencie narodzin człowieka (uwzględniając rok jego urodzenia). Osoby urodzone w XX wieku w wakacje przechodzą między znakiem zodiaku Rak do (od około 10 sierpnia) znaku Lew, a przy samej końcówce sierpnia do znaku Panna.
Spotkanie planet olbrzymów
Wakacje to doskonały czas na obserwacje planet olbrzymów. Majestatyczny Jowisz, którego cztery największe księżyce są już widoczne przy pomocy niewielkiej lornetki, i Saturn, władca pierścieni. Choć na te planety musimy poczekać do później nocy, to będą stanowiły widok wart obejrzenia.
Na samym początku sierpnia (1.–2. dnia miesiąca) Saturn będzie znajdował się możliwie blisko nas w swojej wędrówce wokół Słońca (będzie w opozycji), a niedługo potem, 19–20 sierpnia ta sama sytuacja dotyczyć będzie Jowisza. Oznacza to, że planety te będą niezwykle jasne i duże na naszym niebie.
Jeśli chcecie sprawdzić, jak danego dnia będzie wyglądał „z zewnątrz” Układ Słoneczny, możecie zajrzeć na stronę:
https://www.solarsystemscope.com
Łazik i Niebieski Księżyc
Cały rok to doskonały czas na obserwację Księżyca. Jego „morza” i kratery to przypomnienie, jak burzliwa i bogata w zderzenia była historia tworzenia się Układu Słonecznego. Na Ziemi przez erozję gleby czy obecność płynnej wody większość pozostałości po tym okresie jest przed nami ukryta.
Jeśli poczujemy się odrobinę samotni, patrząc na Księżyc, pomyślmy o niezwykłym wędrowcu, łaziku Yutu-2, który obecnie jako jedyny podróżuje po srebrnym globie, badając dla nas jego „ciemną” stronę.
A już 22 sierpnia będzie miała miejsce czwarta pełnia w sezonie (trwającym około trzech miesięcy), nazywana niebieskim Księżycem. Niestety tego dnia Księżyc nie zmieni swojej barwy (choć rzeczywiście zdarzają się sytuacje, gdy staje się niebieski – ale te momenty bardzo trudno przewidzieć).
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna i Starlink
Na nocnym niebie możemy też wypatrzyć jasne kropki, które się szybko poruszają – to wysłane przez człowieka stacje kosmiczne i satelity.
Najlepszym przykładem jest Międzynarodowa Stacja Kosmiczna, która okrąża całą naszą planetę w ciągu około 93 minut! Można ją zobaczyć na niebie, spoglądając na nie od czasu do czasu (i albo się uda, albo nie), można też sprawdzić, kiedy będzie przelatywać nad naszymi głowami: https://isstracker.pl
Jeśli sięgniemy po lornetkę, wypatrzymy na Stacji nawet panele słoneczne!
Od kilku lat na niebie goszczą też Starlinki – satelity, których celem jest zapewnienie szerokopasmowego internetu satelitarnego dla ludzi na całym świecie. Czas i miejsce pojawienia się tych jasnych obiektów można sprawdzić na stronie: https://findstarlink.com
A może własne zdjęcie?
Widzieliście kiedyś majestatyczne zdjęcia Drogi Mlecznej? Albo sfotografowane niezwykłe srebrzyste obłoki? Lato to też czas dla was i waszych aparatów fotograficznych! Taka astrofotografia może być niezwykłą pamiątką z wakacyjnej wycieczki.
Aby pokazać, jak niebywałe zdjęcia mogą powstać w czasie takich wypraw, odsyłam was na stronę Alessandra Cantarellego (z Włoch), którego zdjęcie Lavaredo’s gloria zajęło pierwsze miejsce w kategorii Astrokrajobraz w konkursie Astrocamera organizowanym corocznie przez gdańskie centrum nauki „Hevelianum” https://hevelianum.pl/konkurs-astrocamera
Na stronie autora znajduje się wiele innych kompozycji, które może was zainspirują do połączenia nauki astronomii ze sztuką: https://alexwides.com
Bogna Pazderska
